Ο χρόνος εργασίας αναφέρεται σε κάθε περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας ο εργαζόμενος βρίσκεται στην εργασία, στη διάθεση του εργοδότη και ασκεί τις δραστηριότητες ή τα καθήκοντά του, σύμφωνα με τις εθνικές νομοθεσίες και/ή πρακτικές. Οι ώρες εργασίας διαφέρουν για τους εργαζομένους σε διαφορετικά επαγγέλματα ή σε διαφορετικές φάσεις της ζωής τους, ενώ το φύλο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τον καθορισμό αυτών των διαφορών.
Ο χρόνος εργασίας αποτελεί βασικό στοιχείο του εργασιακού βίου και η ρύθμισή του έχει αποτελέσει το επίκεντρο πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών συζητήσεων τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο ΕΕ. Με στόχο την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων, η οδηγία της ΕΕ για τον χρόνο εργασίας απαιτεί από όλα τα κράτη μέλη να διασφαλίζουν την τήρηση ελάχιστων προτύπων σχετικά με τις ώρες εργασίας για όλους τους εργαζομένους σε ολόκληρη την ΕΕ. Περιλαμβάνονται πρότυπα για τη μέγιστη εβδομαδιαία διάρκεια εργασίας (η οποία έχει οριστεί στις 48 ώρες), τις ελάχιστες περιόδους ανάπαυσης και τα διαλείμματα, την ετήσια άδεια, τη νυχτερινή εργασία και την εργασία σε βάρδιες.
Επί σειρά ετών, το Eurofound συλλέγει πληροφορίες σχετικά με διάφορες πτυχές του χρόνου εργασίας και τις επιπτώσεις τους στις συνθήκες εργασίας και στην ποιότητα ζωής των ανδρών και των γυναικών στην ΕΕ. Οι μελέτες του Eurofound σχετικά με τον χρόνο εργασίας έχουν ως στόχο να βελτιώσουν την κατανόηση του τρόπου οργάνωσής του και του τρόπου με τον οποίο η οργάνωσή του επηρεάζει την απασχόληση, την παραγωγικότητα, την ευεξία και την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Στοιχεία σχετικά με τον χρόνο εργασίας που προβλέπεται στις συλλογικές συμβάσεις και σχετικά με τον ρόλο των κοινωνικών εταίρων δημοσιεύονται τακτικά, ενώ πρόσφατα εξετάστηκαν επίσης από μακροπρόθεσμη προοπτική. Σύμφωνα με έρευνες για τον χρόνο εργασίας των ανδρών σε σύγκριση με τον αντίστοιχο των γυναικών, οι άνδρες παρουσιάζουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να εργάζονται περισσότερες ώρες, ενώ οι γυναίκες είναι πιθανότερο να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο σε μη αμειβόμενη οικιακή εργασία.
Η κανονιστική ρύθμιση του χρόνου εργασίας αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τη βελτίωση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, καθώς και της συμμετοχής στην αγορά εργασίας. Σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο οικονομικό κλίμα, οι εταιρείες και οι εργαζόμενοι χρειάζονται ευελιξία. Το Eurofound έχει διερευνήσει τη σχέση του χρόνου εργασίας με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής σε όλη τη διάρκεια ζωής ενός ανθρώπου.
Στο πλαίσιο της έρευνας έχουν μελετηθεί διάφορες πτυχές της οργάνωσης του χρόνου εργασίας και οι επιπτώσεις της στην παραγωγικότητα και στις συνθήκες εργασίας. Καθώς η οργάνωση του χρόνου εργασίας αλλάζει, το Eurofound, σε συνεργασία με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, εξέτασε πρόσφατα τις επιπτώσεις της τηλεργασίας και της κινητής εργασίας βάσει ΤΠΕ στον χρόνο εργασίας όσων εργάζονται υπό αυτές τις εργασιακές ρυθμίσεις.
Στο πλαίσιο πρόσφατης μελέτης, στην οποία υιοθετήθηκε μια μακροπρόθεσμη οπτική όσον αφορά τον χρόνο εργασίας, εξετάζεται η εξέλιξη των πτυχών του χρόνου εργασίας βάσει συλλογικών συμβάσεων στις αρχές του 21ου αιώνα στην ΕΕ. Η μελέτη επικεντρώνεται σε πέντε τομείς: τη χημική βιομηχανία, τη μεταλλουργία, τον τραπεζικό κλάδο, τις λιανικές πωλήσεις και τη δημόσια διοίκηση. Στην έκθεση περιγράφονται τα θεσμοθετημένα κανονιστικά καθεστώτα και αξιολογούνται οι αλλαγές που σημειώθηκαν στις προβλεπόμενες από τις συλλογικές συμβάσεις ώρες εργασίας και στα συνήθη ωράρια εργασίας, στο διάστημα μεταξύ 1999 και 2014.
Τρεις σημαντικές έρευνες του Eurofound παρέχουν δεδομένα σχετικά με ζητήματα που αφορούν τον χρόνο εργασίας.
Η Ευρωπαϊκή Έρευνα για τις Συνθήκες Εργασίας (EWCS) καλύπτει τον χρόνο εργασίας από διάφορες οπτικές. Στην έκτη EWCS του 2015, ένας από τους επτά δείκτες της ποιότητας της εργασίας ήταν η ποιότητα του χρόνου εργασίας. Χρησιμοποιήθηκε για τη μέτρηση της συχνότητας εμφάνισης πολύωρης εργασίας, της δυνατότητας πραγματοποίησης διαλειμμάτων, του άτυπου χρόνου εργασίας, των ρυθμίσεων και της ευελιξίας του χρόνου εργασίας, και του τρόπου με τον οποίο τα στοιχεία αυτά επηρεάζουν την υγεία και την ευεξία των εργαζομένων. Διαπιστώθηκε ότι το 43 % των εργαζομένων έχουν πολύ σταθερά ωράρια εργασίας.
Χρησιμοποιώντας δεδομένα από την έκτη EWCS, το Eurofound πρόσφατα εξέτασε μοντέλα χρόνου εργασίας για βιώσιμη εργασία. Στην ανάλυση εξετάζονται οι σχέσεις μεταξύ μοντέλων χρόνου εργασίας, ισορροπίας επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και προτιμήσεων ως προς τον χρόνο εργασίας, αφενός, και της υγείας και ευεξίας των εργαζομένων, αφετέρου. Αξιολογείται, επίσης, ο βαθμός βιωσιμότητας των σημερινών εργασιακών συνθηκών και μοντέλων χρόνου εργασίας για το μέλλον.
Η Έρευνα για την Ποιότητα Ζωής στην Ευρώπη (EQLS) εξετάζει τις ρυθμίσεις του χρόνου εργασίας, τόσο αμειβόμενης όσο και μη αμειβόμενης, καθώς και τον αντίκτυπό τους στην ικανοποίηση όσον αφορά την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.
Οι ρυθμίσεις του χρόνου εργασίας μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην αποδοτικότητα, την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα των εταιρειών, πέραν της σημασίας τους για την υγεία, την ευεξία και την παροχή κινήτρων για τους υπαλλήλους τους. Στο πλαίσιο της Έρευνας για τις Ευρωπαϊκές Επιχειρήσεις (ECS), το Eurofound διεξάγει, επίσης, ολοκληρωμένη έρευνα για τον χρόνο εργασίας και για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Έχει εξετάσει τη συχνότητα εμφάνισης ευέλικτων ρυθμίσεων χρόνου εργασίας και λογαριασμών χρόνου εργασίας, μερικής απασχόλησης, υπερωριών και μη κανονικού ωραρίου εργασίας, τη γονική άδεια και άλλες μορφές μακροχρόνιας άδειας, τη σταδιακή και την πρόωρη συνταξιοδότηση, καθώς και συγκεκριμένες πολιτικές για τη στήριξη της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής στις εταιρείες.
23 Σεπτεμβρίου 2016 - Τα κράτη μέλη της ΕΕ θεσπίζουν νόμους για τη ρύθμιση του ωραρίου λειτουργίας καταστημάτων και επιχειρήσεων τις Κυριακές. Ωστόσο, σε ορισμένα κράτη μέλη η νέα νομοθεσία περιορίζει το ωράριο λειτουργίας. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Έρευνα για τις Συνθήκες Εργασίας, το ποσοστό των εργαζομένων που δηλώνουν ότι εργάζονται τις Κυριακές αυξήθηκε μεταξύ 2010 και 2015, στοιχείο που επιβεβαιώνει την ιδέα ότι η άσκηση εμπορικής δραστηριότητας την Κυριακή αποτελεί όλο και πιο σύνηθες φαινόμενο.
Το καθεστώς της εργασίας την Κυριακή στην Ευρώπη
For many years now, Eurofound has collected information on various aspects of working time and their implications for working conditions and quality of life of men and women in the EU. Eurofound’s studies on working time aim to improve understanding of how long workers work and how their time is organised and the implications of working time patterns for employment, productivity, well-being and the balance between work and private life. Data on collectively agreed working time and the role of the social partners have been published regularly, and have also been analysed from a long-term perspective. Research on men’s working time versus women’s shows that men are much more likely to work longer hours and women are more likely to spend more time doing unpaid domestic work. While most individuals, regardless of their sex, seem to be satisfied with their current working time, the majority of those expressing a preference to change their working time say they would like to reduce their hours.
Regulating working time has a role to play in increasing work–life balance and also labour market participation. In a fast-changing economic climate, companies and workers need flexibility. Eurofound has explored the relationship between working time and work–life balance in a life course perspective.
Research has looked at the various aspects of the organisation of working time and the implications for productivity and working conditions. As the organisation of working time is changing, Eurofound together with the International Labour Organization examined the effects of telework and ICT-mobile work on the working time of those engaged in such work arrangements.
Taking a long-term perspective on working time, Eurofound has examined the evolution of aspects of collectively agreed working time in the EU at the beginning of the 21st century. The research focused in particular on five sectors: chemicals, metalworking, banking, retail and public administration. It described the institutional regimes of working time regulation and assesses changes in agreed working hours and usual working hours between 1999 and 2014.
Eurofound has also looked at the national approaches on how and when breaks from work should be taken. The research compares different approaches among Member States, gives examples of judicial rulings, highlights some types of work that attract special consideration and looks into causal relationships between breaks, health and performance at work.
Research on new ways of working fostered by digitalisation like teleworking and platform work have highlighted the increasing trend towards flexible working with far-reaching implications for the duration and organisation of working time. These aspects are also part of the regulatory debate at EU and national level, for instance wtih the adoption of legislation on the right to disconnect.
Eurofound’s three major surveys provide data on issues related to working time.
The European Working Conditions Survey (EWCS) covers working time from various angles. In the 2021 European Working Conditions Telephone Survey (EWCTS), working time arrangements was one of six dimensions of job quality analysed. This dimension includes unsocial work schedules (as a job demand) and working time flexibility (as a job resource). The EWCTS captured four types of working time that are generally regarded as unsocial: regularly working in one’s free time, regularly working at night, working long hours and regularly being required to work at short notice. Flexibility in working hours is positively related to worker’s well-being and supports a healthy balance between their personal and working lives. The EWCTS highlighted the ease with which an individual can take an hour or two off during working hours to attend to a personal matter as an indicator of such flexibility.
Using EWCS 2015 data, Eurofound has examined working time patterns for sustainable work. The analysis looks at the links between working time patterns, work–life balance and working time preferences, as well as workers’ health and well-being. It also assesses how sustainable the current working conditions and working time patterns are into the future.
The European Quality of Life Survey (EQLS) looks at working time arrangements, both paid and unpaid, and their impact on satisfaction with work–life balance.
Working time arrangements can have a significant bearing on the efficiency, productivity and competitiveness of companies, not to mention the health, well-being and motivation of their employees. Through its European Company Survey (ECS), Eurofound has also carried out comprehensive research on working time and work–life balance. It has looked at the prevalence of flexible working time arrangements and working time accounts, part-time work, overtime and non-standard working hours; parental and other long-term leave; phased and early retirement; as well as specific policies to support work–life balance in companies.
