Nowe formy zatrudnienia to pojęcie zbiorcze obejmujące bardziej zróżnicowane formy zatrudnienia, które pojawiają się lub zyskują na znaczeniu od około 2000 r. Obok tradycyjnych stosunków pracy, nowe formy pracy charakteryzują się zmieniającymi się modelami pracy, stosunkami umownymi, miejscem wykonywania, czasem trwania i harmonogramem pracy, zwiększonym wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) lub kombinacją tych czynników.
Zmiany społeczne, gospodarcze i technologiczne w Europie doprowadziły do powstania w całej Europie nowych form zatrudnienia. Pandemia COVID-19 doprowadziła również do zwiększenia skali i zakresu nowych form zatrudnienia. Wiele z nich znacznie odbiega od tradycyjnego pojęcia pracy. Zmieniają one tradycyjną relację „jeden do jednego” pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Charakteryzują je również niekonwencjonalne wzorce i miejsca pracy.
Decydenci w UE są zainteresowani tym, w jaki sposób te nowe formy zatrudnienia mogą pomóc w budowaniu odporniejszego rynku pracy sprzyjającego włączeniu społecznemu. Dyskusja toczy się również wokół tego, jak zapewnić odpowiednią ochronę socjalną i godne warunki pracy. Kluczową kwestią w debacie jest to, jak uniknąć sytuacji, w której te nowe formy zatrudnienia są mniej korzystne dla pracowników niż bardziej ugruntowane rodzaje zatrudnienia.
W 2017 r. Komisja Europejska, Parlament Europejski i Rada proklamowały Europejski filar praw socjalnych, określając 20 podstawowych zasad niezbędnych do dobrego funkcjonowania rynków pracy. W towarzyszącym planie działania na 2021 r. zauważono, że cyfryzacja i wywołane pandemią zmiany w świecie pracy wymagają szeroko zakrojonej debaty politycznej, która skupi się nie tylko na poziomie uczestnictwa w rynku pracy, lecz również na odpowiednich warunkach pracy stanowiących podstawę wysokiej jakości miejsc pracy.
Komisja poruszyła również kwestię warunków pracy w swoim komunikacie „Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy”. Dobre warunki pracy są podstawą udanej transformacji cyfrowej, która sprzyjałaby innowacjom i rozpowszechnianiu technologii.
Prace Eurofoundu nad nowymi formami zatrudnienia są związane z priorytetem Komisji na lata 2019–2024 dotyczącym Europy na miarę ery cyfrowej.
To fill existing knowledge gaps, since 2013 Eurofound has been exploring the characteristics of emerging forms of employment in EU Member States. The research looks at the implications for working conditions and the labour market.
In 2015, Eurofound conducted a Europe-wide mapping exercise to identify emerging trends. This exercise led to the categorisation of nine broad types of employment forms that are new or have become increasingly important in European Member States since 2000: employee sharing, job sharing, voucher-based work, interim management, casual work, ICT-based mobile work, platform work, portfolio work and collaborative employment. A range of case studies, carried out as part of the study, show how these new employment forms operate in Member States and their effects on working conditions and the labour market.
In 2020, Eurofound conducted a follow-up review of new forms of employment which tracked their scale, scope and incidence and highlighted their increasing relevance for European labour markets.
Eurofound continues to examine in more detail some of the new trends identified. Research in 2016 looked in particular at the win–win potential of strategic employee sharing for both employers and employees. In 2020, a study on telework and ICT-mobile work (T/ICTM) analysed the implications of these arrangements on employment and working conditions.
W celu uzupełnienia istniejących braków w wiedzy Eurofound od 2013 r. bada cechy charakterystyczne form zatrudnienia pojawiających się w państwach członkowskich UE. Badanie to dotyczy również ich wpływu na warunki pracy i rynek pracy.
W 2015 r. Eurofound wykonał ogólnoeuropejskie mapowanie w celu zidentyfikowania pojawiających się tendencji. Działanie to doprowadziło do sklasyfikowania dziewięciu ogólnych rodzajów form zatrudnienia, które są nowe lub zyskały na znaczeniu w państwach członkowskich od 2000 r.: dzielenie się pracownikami, dzielenie etatu, praca w systemie bonów usługowych, zarządzanie tymczasowe, praca dorywcza, praca mobilna z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT), praca za pośrednictwem platform internetowych, praca portfelowa i zatrudnienie oparte na współpracy. Szereg studiów przypadku wykonanych w ramach badania ukazuje sposób, w jaki nowe formy zatrudnienia funkcjonują w państwach członkowskich, oraz wpływ, jaki mają na warunki pracy i rynek pracy.
W 2020 r. Eurofound przeprowadził kolejny przegląd nowych form zatrudnienia, w którym prześledził ich skalę, zakres i częstotliwość występowania oraz podkreślił ich rosnące znaczenie dla europejskich rynków pracy.
Eurofound w dalszym ciągu szczegółowo bada niektóre ze zidentyfikowanych nowych tendencji. Badanie przeprowadzone w 2016 r. dotyczyło w szczególności potencjału strategicznego dzielenia się pracownikami korzystnego zarówno dla pracodawców, jak i pracowników. W 2020 r. w ramach badania dotyczącego telepracy i pracy mobilnej z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych (T/ICTM) przeanalizowano wpływ tych rozwiązań na zatrudnienie i warunki pracy.
