Εργασιακές σχέσεις και κοινωνικός διάλογος

Κύρια μηνύματα πολιτικής

Τα κύρια πορίσματα των ερευνών του Eurofound χρησιμοποιούνται από τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής για την αντιμετώπιση ορισμένων βασικών ζητημάτων στον τομέα.

• Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις των κοινωνικών εταίρων διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στη διασφάλιση της ίσης μεταχείρισης των Ευρωπαίων εργαζομένων καθώς και στην εγγύηση ενός σταθερού και προβλέψιμου πλαισίου για τους εργοδότες.
• Οι αποτελεσματικές συλλογικές διαπραγματεύσεις εγγυώνται ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων μπορεί να εστιάσει στην αύξηση της αποδοτικότητας και όχι στην εκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού μέσω της θέσπισης κοινών κανόνων σχετικά με τις αμοιβές και τις συνθήκες εργασίας.
• Τα συστήματα εργασιακών σχέσεων απειλούνται όλο και περισσότερο λόγω των αλλαγών στην κοινωνία, στις αγορές εργασίας και στην οργάνωση της εργασίας. Η κατάσταση αυτή δημιουργεί προκλήσεις για το δυναμικό των βασικών παραγόντων στα συστήματα εργασιακών σχέσεων εντός των κρατών μελών.
• Όσον αφορά τις αμοιβές, τα πορίσματα δείχνουν ότι επτά στους δέκα εργαζομένους στην ΕΕ που λαμβάνουν τον κατώτατο μισθό αναφέρουν ότι αντιμετωπίζουν δυσκολίες για να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες, σε σύγκριση με 5 από τους 10 εργαζομένους των λοιπών κατηγοριών. Ωστόσο, οι αριθμοί αυτοί παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις από χώρα σε χώρα. Λαμβαvoμέvης υπόψη της πανδημίας, οι κατώτατοι μισθοί μπορούν να διαδραματίσουν κάποιον ρόλο στο μείγμα πολιτικής για τη σταθεροποίηση των εισοδημάτων και, κατά συνέπεια, της ζήτησης ως αντιστάθμισμα στην καθοδική πορεία που οδηγεί σε ύφεση ή σε οικονομική κρίση.
• Ο αποτελεσματικός ευρωπαϊκός κοινωνικός διάλογος εξαρτάται από την ισχυρή διασύνδεση με το εθνικό επίπεδο, ώστε το θεματολόγιο της ΕΕ να εξακολουθεί να είναι συναφές και οι αυτόνομες συμφωνίες στην ΕΕ να εφαρμόζονται με πρόσφορο τρόπο σε εθνικό επίπεδο.
• Παρά το γεγονός ότι αρκετές κοινές πρωτοβουλίες έχουν αναδυθεί μέσα από τον ευρωπαϊκό κοινωνικό διάλογο, ελάχιστες είναι οι συμφωνίες που έχουν συναφθεί. Σε ορισμένους τομείς εκφράζεται ο προβληματισμός ότι τα αιτήματα των κοινωνικών εταίρων για την εφαρμογή των συμφωνιών μέσω της ευρωπαϊκής νομοθεσίας έχουν απορριφθεί, και ότι απαιτείται ισχυρότερη διασύνδεση μεταξύ ενωσιακού και εθνικού επιπέδου.
• Οι φθίνουσες τάσεις της συνδικαλιστικής πυκνότητας προκαλούν ανησυχίες σε πολλά κράτη μέλη. Εκπροσώπηση των εργαζομένων σε κάποια μορφή υπάρχει σε λιγότερους από έναν στους τρεις χώρους εργασίας (με περισσότερους από 10 εργαζομένους) στην ΕΕ (29 %). Οι νομοθετικές απαιτήσεις είναι βασικός κινητήριος μοχλός για την ύπαρξη εκπροσώπησης.
• Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις εξακολουθούν να βρίσκονται στον πυρήνα των συστημάτων εργασιακών σχέσεων στην ΕΕ. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να αδράξουν την ευκαιρία που προσφέρει η κρίση COVID-19 ώστε να εισαγάγουν νέες πρωτοβουλίες για την προώθηση, την ενίσχυση και τη στήριξη των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
• Πέραν των προσπαθειών των κοινωνικών εταίρων, ο αποτελεσματικός κοινωνικός διάλογος και οι εύρυθμες εργασιακές σχέσεις απαιτούν δημόσια κονδύλια και στήριξη από τις δημόσιες αρχές. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να διερευνήσουν νέες μορφές μεταφοράς γνώσεων, διάθεσης πόρων και συνεργασίας με κοινωνικούς εταίρους σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο.
• Η προστασία και η προώθηση δίκαιων, εύρυθμων και ισορροπημένων εργασιακών σχέσεων είναι καίριας σημασίας προκειμένου να εξασφαλιστεί η βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και κοινωνική πρόοδος στην ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό, στον απόηχο της COVID-19, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα μπορέσουν να ενσωματώσουν τις κοινωνικές και οικονομικές διαστάσεις της ΕΕ, όπως προβλέπεται στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

During 2021–2024, Eurofound will provide important insights into the challenges and prospects in the area of industrial relations and social dialogue in the EU. With a long-established expertise in this field, Eurofound explores the main developments affecting the actors, processes and key outcomes of industrial relations. It compares national systems of industrial relations, including national social dialogue and collective bargaining. Building on its EU PolicyWatch database created in 2020, Eurofound will monitor policy initiatives by governments, social partners and other actors to cushion the social and economic fallouts of the crisis, as well as to assist in the recovery efforts. Its regular reporting on pay setting, minimum wage and working time developments, as well as working life outcomes, will be ongoing.

Eurofound’s expertise supports the capacity-building of the social partners to achieve effective social dialogue, and the Agency promotes the development of the European social dialogue by looking at the representativeness of social partner organisations in different sectors to assess their eligibility to participate in social dialogue committees.

Eurofound’s research aims to assist the European institutions, national public authorities and social partners at various levels to address the challenges facing the EU and at national level in the areas of policy formation, social dialogue, collective bargaining and the regulation of employment relations.

The Agency’s work programme is aligned with the European Commission’s political guidelines over the next four years, directly feeding into a number of key policy areas aimed at creating a strong social Europe. In particular, Eurofound will support the policy initiatives under the European Pillar of Social Rights linked to social dialogue and the involvement of workers, particularly in the aftermath of the COVID-19 pandemic. Specific findings will be available to inform the European policy debate on minimum wages and pay transparency, as well as on working time. In consultation with the European Commission, Eurofound will continue its focused work on European social dialogue through its series of representativeness studies in selected sectors.

• European Commission: Priorities 2019–2024: An economy that works for people
• European Commission: Priorities 2019–2024: A new push for European democracy

In 2024, Eurofound continues its national monitoring of trends and developments in industrial relations, social dialogue, collective bargaining and working life regulations and outcomes. 

To support European social dialogue, in 2024 the Agency plans to publish studies on the representativeness of social partner organisations in six sectors: construction, extractive industries, chemical sector, road transport including urban public transport, postal and courier services, and graphical industries. In addition, studies are ongoing on the following sectors: agriculture, temporary agency work, ports, maritime transport, tanning and leather, footwear, sugar, inland waterway transport, central government administration, railways and commerce. Eurofound continues its work on initiatives to support capacity building for effective social dialogue. In 2024, the Agency launches a new phase of Tripartite Exchange Seminars in collaboration with the European Training Foundation, Cedefop and the European Environment Agency.

Eurofound carries out its annual exercise of examining the involvement of national social partners in policymaking, in the context of the European Semester process and the Recovery and Resilience Facility, which in 2024 includes findings on the role of tripartite discussions held in Economic and Social Councils in Member States having such bodies. The contribution made by sectoral social partners to the implementation of reforms and investments included in the Recovery and Resilience Plans is also analysed, looking at policy processes that link European and national policy agendas. 

Eurofound’s EU PolicyWatch database continues to capture relevant policy initiatives by governments, social partners and other actors, including those taken to mitigate the socioeconomic consequences of the war in Ukraine, as well as those related to the twin transition.

Work on outcomes in collective bargaining agreements beyond the topic of pay concludes in 2024 and the results and dataset are planned for 2025. Research also concludes on how larger increases in statutory minimum wages affect collective bargaining and collectively agreed wages for low-paid groups. 

Eurofound collaborates with the European Institute for Gender Equality in 2024 to investigate further experiences with the implementation of gender pay transparency measures, with a focus also on those Member States that have recently introduced new legislation, and how the ‘work of equal value principle’ is defined and implemented.

The annual reviews on minimum wages and on working time in the EU continue in 2024. The working life country profiles are also being updated. The ongoing monitoring of industrial relations systems includes regular updates to the European Industrial Relations Dictionary.

• Resource: EU PolicyWatch
• Pilot: Minimum wages pilot project
• Resource: European Industrial Relations Dictionary