Disclaimer: Voorliggende informatie is beschikbaar gemaakt als openbare dienstverlening; deze is noch door Europese Stichting tot Verbetering van de Levens- en Arbeidsomstandigheden bewerkt noch goedgekeurd. Voor de inhoud zijn alleen de auteurs verantwoordelijk.
Het CNV heeft het vakbondslidmaatschap in de zomer van 2007 opengesteld voor zelfstandigen zonder personeel. Hierin volgt de vakcentrale de FNV, die al eerder het lidmaatschap openstelde voor zelfstandigen zonder personeel. Bij de belangbehartiging gaat het niet om de primaire arbeidsvoorwaarde loon, maar wel om ziektekosten- en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen, om uitkering bij zwangerschap en een solide pensioenvoorziening. Over uitkering bij zwangerschap loopt een proefproces tegen de staat, omdat deze de collectieve regeling in 2004 afschafte.
CNV volgt FNV
Het Christelijk Nationaal Vakverbond (CNV) heeft het vakbondslidmaatschap in de zomer van 2007 opengesteld voor zelfstandigen zonder personeel, zzp’ers. De CNV volgt hierin de Federatie Nederland Vakbeweging (FNV), die haar lidmaatschap in 1999 al openstelde voor zzp’ers. Dat was indertijd nog een proef om de ‘eigen rijders’ onder de truckers te organiseren. Voorzitter René Paas van de CNV merkt nu op dat zzp’ers een nieuw soort werknemers zijn, die er slechter kunnen voorstaan dan de collega’s in loondienst. Ze moeten harder werken en zitten in de hoek waar de klappen vallen als het slecht gaat. Verder hebben zzp’ers vaak geen arbeidsongeschiktheidsverzekering en geen fatsoenlijke pensioenvoorziening (NL0611059I). Zzp’ers hebben dus de steun van een vakbond nodig. Paas ziet het aantal zzp’ers groeien in de bouw, de transportsector en in de media. In deze sectoren kiezen mensen lang niet allemaal bewust voor zelfstandigheid. Vaak hebben ze geen keus. Maar ook komt het voor dat werknemers kiezen voor het zzp’erschap. Het lidmaatschap van een vakbond wordt dan vaak opgezegd. De CNV verloor de laatste 10 jaar ongeveer 4000 leden doordat werknemers zelfstandige werden. Geschat wordt dat vooral in de bouw ruim 10% van de arbeid inmiddels door zzp’ers wordt verricht.
Zzp’ers snelst groeiende groep binnen FNV
Anno 2007 zijn er een half miljoen zzp’ers. De verwachting is dat dit aantal nog verder zal stijgen. De CNV hoopt nu, in navolging van de FNV, dat het aantal zelfstandigen in de bonden zal toenemen. Bij de FNV groeien de bonden die zich richten op zelfstandigen al jaren harder dan de traditionele bonden. De specifieke bond voor zzp’ers, FNV Zelfstandigen blijft groeien, met zo’n 2000 leden per jaar. De traditionele bonden hebben juist last van de vergrijzing en krimpen. In totaal heeft de FNV 25 duizend zelfstandigen onder de leden. De twee grootste bonden van zzp’ers zijn FNV Zelfstandige Bondgenoten, opgericht in 1999 en FNV Zelfstandigen Bouw.
Zzp’er heeft collectieve belangenbehartiging nodig bij regelen sociale verzekeringen
Voor vakbonden was de zzp’er een moeilijk te hanteren fenomeen. Ze werden lang beschouwd als ondernemer, en strikt genomen zijn ze ook geen werknemer. Ze zijn immers niet in loondienst. Bovendien werden werknemers, die voor zichzelf begonnen, zzp’er, en dan dreigde er het gevaar van concurrentie op arbeidsvoorwaarden met ex-collega’s. Maar met de groei van het aantal zzp’ers, en hun lidmaatschap van een vakbond, is de CNV tot een ander beoordeling gekomen. Zzp’ers krijgen geen aparte bond, maar kunnen zich bij de CNV aanmelden bij de bond op hun vakgebied. Wel krijgen ze een extra pakket aan diensten dat past bij hun specifieke behoeften. De diensten van zzp’ers vormen het spiegelbeeld van die van werknemers. Voor hen geen cao. Dat is ook vrijwel onmogelijk, omdat er dan verboden prijsafspraken worden gemaakt, aldus het oordeel van de Nederlandse Mededingingsautoriteit. De CNV onderzoekt nu wel of er in samenwerking met de andere bonden in de cao’s van de inlenende bedrijven tariefafspraken kunnen worden gemaakt. Er bestaat verder de mogelijkheid om via de CNV een ziektekostenverzekering of een arbeidsongeschiktheidsverzekering af te sluiten. Dat is goedkoper dan wanneer een zzp’er dat individueel zou doen. De CNV wil ook een pensioenvoorziening voor zzp’ers ontwikkelen. FNV en Alternatief voor Vakbond kwamen al eerder met een pensioenvoorziening voor zelfstandigen.
Zwangerschapsverlof zelfstandige voor de rechter
De FNV en het Clara Wichmann Instituut (voor vrouw en recht) zijn met zeven vrouwelijke zzp’ers, die geen zwangerschapsuitkering ontvingen, een proefproces begonnen tegen de staat. Tot 2004 bestond de Wet Arbeidsongeschiktheid Zelfstandigen, de WAZ. Jaarlijks kregen 5500 zelfstandige onderneemsters een zwangerschapsuitkering via deze wet. Nu blijkt dat na afschaffing van de wet de helft van de zzp’ers zich vanwege de hoge kosten niet verzekert voor en zwangerschapsuitkering (NL0512104F). Op 25 juli heeft de rechter het verzoek afgewezen: een zzp’er is verantwoordelijk voor de eigen ziekte en zorgverzekeringen.
Marianne Grünell, HSI