Disclaimer: Voorliggende informatie is beschikbaar gemaakt als openbare dienstverlening; deze is noch door Europese Stichting tot Verbetering van de Levens- en Arbeidsomstandigheden bewerkt noch goedgekeurd. Voor de inhoud zijn alleen de auteurs verantwoordelijk.
Het openstellen van de grenzen op 1 mei 2007 voor werknemers uit de nieuwe EU lidstaten, weerhoudt werkgevers er niet van werknemers illegaal in dienst te nemen. Daarom blijft controle op illegale werknemers en het uitdelen van boetes noodzakelijk. Hoe illegale arbeid eruit kan zien, laat het SIOD-onderzoek van het Ministerie van Sociale Zaken zien; de omstandigheden zijn te typeren als moderne slavernij. De Stichting Naleving CAO Uitzendkrachten constateert in het najaar van 2007 bij 33 bedrijven grove overtredingen van de cao en legt voor in totaal 1.000.000 euro aan boetes op.
Illegale arbeid
Het openstellen van de grenzen op 1 mei 2007 voor werknemers uit de nieuwe EU lidstaten, weerhoudt werkgevers er niet van werknemers illegaal in dienst te nemen. Het financiële motief blijft voor werkgevers de belangrijkste reden om een illegale werknemer aan te stellen. Daarom blijft controle op illegale werknemers en het opleggen van boetes belangrijk. Deze conclusie trekt de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Piet Hein Donner, naar aanleiding van het verschijnen van het onderzoek naar het naleven van de Wet arbeid vreemdelingen.
Het onderzoek, dat in het najaar van 2006 is uitgevoerd, dateert van voor de openstelling van de grenzen naar Midden en Oost Europa (Regioplan, 2007, Naleving van de wet arbeid vreemdelingen in 2006. Onderzoek onder werkgevers). Die grenzen zijn inmiddels geslecht (NL0705039I). Toch blijft de tewerkstellingsvergunning en de controle op de naleving belangrijk, omdat driekwart van de werkgevers in het onderzoek aangeeft dat wanneer de overheid niet zou handhaven, zij met buitenlandse werknemers zouden werken zonder een tewerkstellingsvergunning aan te vragen. Voor een op de drie werkgevers weegt de boete wel mee bij het al dan niet inschakelen van illegale werkers. Dat geeft aan dat de controle van de Arbeidsinspectie en het uitdelen van boetes belangrijk blijft. De maximale boete voor werkgevers is in 2005 flink verhoogd en bedraagt nu 8.000 euro per illegale werknemer. Risicosectoren zijn: de land- en tuinbouw, de horeca, de bouw, de uitzendbranche, de schoonmaakbranche en de vlees- en visverwerkende industrie. Het beleid is erop gericht het percentage werkgevers dat de Wet arbeid vreemdelingen overtreedt tot 15% terug te brengen.
‘Moderne slavernij’
De Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst , de SIOD, onderdeel van het Ministerie van Sociale Zaken, beschrijft een aantal cases, die het etiket moderne slavernij terecht kregen toegekend. De SIOD laat zien hoe volgens de dienst het topje van de ijsberg eruit ziet. In een loods worden tientallen Bulgaarse vrouwen ingezet om henneptoppen te knippen. Ze werden ’s avonds of ’s nachts bij een benzinestation opgepikt. Daarvandaan werden ze in een kleine, dichte vrachtwagen met velen tegelijkertijd vervoerd naar een voor hen onbekende plek. Ter plaatse werd de deur achter hen op slot gedaan en moesten gsm’s worden ingeleverd. Het loon bedroeg een kwart van het wettelijk minimumloon. Dit is een van de vier cases die de SIOD heeft beschreven en die inmiddels ook voor de rechter zijn gebracht. De aangescherpte wetgeving maakt het voor rechters makkelijker werkgevers te veroordelen wegens uitbuiting.
Malafide uitzendbureaus beboet
De Stichting Naleving CAO Uitzendkrachten, de SNCU, heeft in 2007 forse boetes uitgedeeld aan uitzendbureaus, die de cao voor uitzendkrachten niet juist naleven. Vanaf het najaar van 2005 houdt de organisatie actief toezicht op de juiste naleving van de cao.
De SNCU is een samenwerkingsverband van de cao-partijen in de sector, de werkgeversorganisatie ABU en de bonden FNV Bondgenoten, CNV Dienstenbond en De Unie. Het meldpunt heeft inmiddels 400 dossiers in behandeling. Hiervan zijn 135 uitzendondernemingen in onderzoek. Bij in totaal 65 ondernemingen zijn controles uitgevoerd, en in 33 gevallen is er sprake van ernstige overtredingen van de cao. De vaakst voorkomende overtredingen zijn het onjuist of niet toepassen van afspraken over onder meer vakantiedagen, vakantiegeld en het netto uurloon. Ook het niet uitbetalen van overuren of onregelmatigheidstoeslagen komt regelmatig voor. De totale schade voor uitzendkrachten heeft de SNCU vastgesteld op 9.000.000 euro. De overtredende bedrijven kunnen door de SNCU gevorderd worden om deze schade met terugwerkende kracht te herstellen. Dit staat los van de opgelegde boetes, die in het najaar van 2007 in totaal 1.000.000 euro bedragen. Per bedrijf variëren de boetes van minimaal 5.000 euro tot maximaal 100.000.
Marianne Grünell, HSI