De arbeidstijd betreft de tijd waarin de werknemer werkzaam is, ter beschikking van de werkgever staat en zijn werkzaamheden of functie uitoefent, overeenkomstig de nationale wetten en/of gebruiken. Werknemers in uiteenlopende beroepen of levensfasen hebben een verschillende arbeidsduur, waarbij met name het geslacht van belang is om deze verschillen te bepalen.
De arbeidstijd is een belangrijk element van het arbeidsleven en de regulering hiervan staat centraal bij politieke, economische en sociale debatten op zowel nationaal als EU-niveau. Om de veiligheid en gezondheid van werknemers te beschermen, vereist de EU-arbeidstijdenrichtlijn dat alle lidstaten zich committeren aan minimumnormen voor de arbeidsduur ten behoeve van alle werknemers in de gehele EU. Deze normen hebben onder meer betrekking op de maximale wekelijkse arbeidsduur (vastgesteld op 48 uur), de minimale rusttijd en pauzes, de jaarlijkse vakantie, en nacht- en ploegenarbeid.
Eurofound verzamelt al vele jaren informatie over een aantal aspecten van de arbeidstijd en de gevolgen ervan voor de arbeidsomstandigheden en de levenskwaliteit van mannen en vrouwen in de EU. De onderzoeken van Eurofound beogen een beter begrip van de organisatie van de arbeidstijd en de invloed hiervan op de werkgelegenheid, productiviteit, welzijn, en het evenwicht tussen werk en privéleven. Eurofound heeft periodiek gegevens over arbeidstijd via cao's en de rol van de sociale partners gepubliceerd en onlangs geëvalueerd in een langetermijnperspectief. Uit studies naar arbeidstijd per geslacht blijkt dat mannen veel vaker lange werkdagen maken, terwijl vrouwen meer tijd besteden aan onbetaald huishoudelijk werk.
Het reguleren van de arbeidstijd is belangrijk om het evenwicht tussen werk en privéleven alsook de arbeidsparticipatie te verbeteren. Bedrijven en werknemers hebben in het dynamische economische klimaat behoefte aan flexibiliteit. Daartoe heeft Eurofound vanuit een levensloopperspectief onderzocht welke verbanden er bestaan tussen de arbeidstijd enerzijds en het evenwicht tussen werk en privéleven anderzijds.
Deze studies beschouwen een aantal aspecten van de organisatie van de arbeidstijd en de gevolgen voor de productiviteit en de arbeidsomstandigheden. Naar aanleiding van de veranderende organisatie van de arbeidstijd heeft Eurofound onlangs samen met de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) onderzoek gedaan naar de gevolgen van telewerken en ICT-mobiel werk voor de arbeidstijd van de desbetreffende werknemers.
Een pas verschenen rapport hanteert een langetermijnperspectief op de arbeidstijd om de ontwikkeling in aspecten van de arbeidstijd via cao's binnen de EU in de vroege 21e eeuw te bestuderen. Hierbij ligt de nadruk op vijf specifieke sectoren: chemie, metaalbewerking, het bankwezen, de detailhandel en het openbaar bestuur. In het verslag wordt de institutionele regulering beschreven en de ontwikkeling van de overeengekomen arbeidsduur en de gebruikelijke arbeidsduur in de periode 1999-2014 beoordeeld.
Eurofound ontleent gegevens over arbeidstijdgerelateerde kwesties aan drie gezaghebbende enquêtes.
De Europese enquête naar de arbeidsomstandigheden (European Working Conditions Survey, EWCS) biedt verschillende invalshoeken op de arbeidstijd. In 2015 benoemde de zesde EWCS zeven indicatoren van baankwaliteit, waaronder de kwaliteit van de arbeidstijd. Deze indicator beoordeelde de mate waarin lange arbeidsduur voorkomt, de ruimte om pauze te houden, afwijkende arbeidstijden, arbeidstijdregelingen en flexibiliteit, en de invloed hiervan op de gezondheid en het welzijn van werknemers. De enquêtebevindingen geven aan dat 43% van de werknemers zeer regelmatige werktijden heeft.
Op basis van gegevens uit de zesde EWCS heeft Eurofound onlangs onderzoek gedaan naar de arbeidstijdpatronen voor duurzaam werk. De verbanden tussen arbeidstijdpatronen, het evenwicht tussen werk en privéleven en voorkeuren op het gebied van arbeidstijd staan in die analyse centraal, evenals de gezondheid en het welzijn van werknemers. Ook de duurzaamheid van de huidige arbeidsomstandigheden en arbeidstijdpatronen met het oog op de toekomst worden beoordeeld.
De Europese enquête over de kwaliteit van het bestaan (European Quality of Life Survey, EQLS) verkent zowel betaalde als onbetaalde arbeidstijdregelingen en hun invloed op de mate waarin men tevreden is over het evenwicht tussen werk en privéleven.
In potentie drukken arbeidstijdregelingen niet alleen een aanzienlijke stempel op de efficiëntie, de productiviteit en het concurrentievermogen van bedrijven, maar vooral ook op de gezondheid, het welzijn en de motivatie van hun werknemers. De Europese bedrijvenenquête (European Company Survey, ECS) stelt Eurofound in staat om uitgebreid onderzoek te verrichten naar de arbeidstijd en het evenwicht tussen werk en privéleven. Relevante facetten hiervan zijn de omvang van flexibele arbeidstijdregelingen en -rekeningen, deeltijdwerk, overwerk en afwijkende arbeidsduur, ouderschapsverlof en ander langdurig verlof, gefaseerde en vervroegde uittreding, en bedrijfsspecifiek beleid om het evenwicht tussen werk en privéleven te faciliteren.
23 september 2016 - In diverse EU-lidstaten worden wetten aangenomen om de zondagsopenstelling van winkels en bedrijven te regelen. Nieuwe wetgeving in andere lidstaten beperkt juist dergelijke openingstijden. De Europese enquête naar de arbeidsomstandigheden meldt tussen 2010 en 2015 een stijgend percentage werknemers dat aangeeft op zondag te werken, hetgeen bewijs levert voor de toegenomen frequentie van handel op zondag.
Ontwikkelingen binnen zondagwerk in Europa
For many years now, Eurofound has collected information on various aspects of working time and their implications for working conditions and quality of life of men and women in the EU. Eurofound’s studies on working time aim to improve understanding of how long workers work and how their time is organised and the implications of working time patterns for employment, productivity, well-being and the balance between work and private life. Data on collectively agreed working time and the role of the social partners have been published regularly, and have also been analysed from a long-term perspective. Research on men’s working time versus women’s shows that men are much more likely to work longer hours and women are more likely to spend more time doing unpaid domestic work. While most individuals, regardless of their sex, seem to be satisfied with their current working time, the majority of those expressing a preference to change their working time say they would like to reduce their hours.
Regulating working time has a role to play in increasing work–life balance and also labour market participation. In a fast-changing economic climate, companies and workers need flexibility. Eurofound has explored the relationship between working time and work–life balance in a life course perspective.
Research has looked at the various aspects of the organisation of working time and the implications for productivity and working conditions. As the organisation of working time is changing, Eurofound together with the International Labour Organization examined the effects of telework and ICT-mobile work on the working time of those engaged in such work arrangements.
Taking a long-term perspective on working time, Eurofound has examined the evolution of aspects of collectively agreed working time in the EU at the beginning of the 21st century. The research focused in particular on five sectors: chemicals, metalworking, banking, retail and public administration. It described the institutional regimes of working time regulation and assesses changes in agreed working hours and usual working hours between 1999 and 2014.
Eurofound has also looked at the national approaches on how and when breaks from work should be taken. The research compares different approaches among Member States, gives examples of judicial rulings, highlights some types of work that attract special consideration and looks into causal relationships between breaks, health and performance at work.
Research on new ways of working fostered by digitalisation like teleworking and platform work have highlighted the increasing trend towards flexible working with far-reaching implications for the duration and organisation of working time. These aspects are also part of the regulatory debate at EU and national level, for instance wtih the adoption of legislation on the right to disconnect.
Eurofound’s three major surveys provide data on issues related to working time.
The European Working Conditions Survey (EWCS) covers working time from various angles. In the 2021 European Working Conditions Telephone Survey (EWCTS), working time arrangements was one of six dimensions of job quality analysed. This dimension includes unsocial work schedules (as a job demand) and working time flexibility (as a job resource). The EWCTS captured four types of working time that are generally regarded as unsocial: regularly working in one’s free time, regularly working at night, working long hours and regularly being required to work at short notice. Flexibility in working hours is positively related to worker’s well-being and supports a healthy balance between their personal and working lives. The EWCTS highlighted the ease with which an individual can take an hour or two off during working hours to attend to a personal matter as an indicator of such flexibility.
Using EWCS 2015 data, Eurofound has examined working time patterns for sustainable work. The analysis looks at the links between working time patterns, work–life balance and working time preferences, as well as workers’ health and well-being. It also assesses how sustainable the current working conditions and working time patterns are into the future.
The European Quality of Life Survey (EQLS) looks at working time arrangements, both paid and unpaid, and their impact on satisfaction with work–life balance.
Working time arrangements can have a significant bearing on the efficiency, productivity and competitiveness of companies, not to mention the health, well-being and motivation of their employees. Through its European Company Survey (ECS), Eurofound has also carried out comprehensive research on working time and work–life balance. It has looked at the prevalence of flexible working time arrangements and working time accounts, part-time work, overtime and non-standard working hours; parental and other long-term leave; phased and early retirement; as well as specific policies to support work–life balance in companies.
